Cây xoan – một giống cây thân gỗ thường được trồng để làm các đồ dùng nội thất trong gia đình. Loại cây này có màu sắc hoa không quá sặc sỡ nhưng lại tạo nên nét tinh tế đặc trưng. Hình tượng cây thường gắn liền với nhiều tác phẩm văn học và được xem là biểu tượng của làng quê Bắc Bộ Việt Nam.
Giới thiệu về cây xoan
Cây xoan là một loại cây thân gỗ có nguồn gốc ở khu vực châu Á. Cây này còn có nhiều tên gọi tiếng Anh nổi bật như: Persian lilac, Paradise tree…Đây là loại cây thuộc họ Meliaceae mang tên khoa học là Melia azedarach và trồng ở các quốc gia có khí hậu nhiệt đới.
Theo nhiều sự tích dân gian, cây xoan còn được gọi với cái tên thân quen nó là cây thầu đâu, cây xoan ta hoặc cây xoan nhà. Loại cây này phân bố ở rất nhiều quốc gia trên thế giới và thường được trồng để thiết kế nội thất trong gia đình.
Cây xoan có lá thường rụng lá theo mùa và chiều cao của cây có thể lên đến từ 7 đến 20 m. Lá cây có màu xanh nhạt, hoa màu tím nhẹ thường mọc thành từng chùm to nở rộ vào trong khoảng cuối mùa xuân, đầu mùa hè. Quả xoan thường có màu xoan khi còn non và vàng dần khi chín.
Cây xoan thường được trồng để tạo ra bóng mát và tạo cảnh quan cho một số khu du lịch. Ở các vùng nông thôn Miền Bắc nước ta, cây này còn được trồng trong vườn nhà để lấy gỗ cũng như trồng ở ven đường lối xóm. Gỗ xoan rất mềm có thể gia công làm các đồ nội thất, cửa nhà.
Đặc điểm của cây xoan
Cây xoan thường được trồng ở các tỉnh thành phía Bắc nước ta và có nhiều đặc điểm nổi bật. Cụ thể như sau:
Kích thước
Cây xoan là một giống cây trồng có kích thước cực kỳ cao, nằm trong khoảng từ 7 đến 20 m. Loại cây này có thể sinh trưởng ở nhiều điều kiện tự nhiên như: Vùng Bắc nước Australia, miền Bắc nước ta. Đường kính cây to nhất được ghi nhận là khoảng 60 đến 70 cm.
Vỏ cây xoan
Cây xoan là một giống cây trồng có lớp vỏ cực kỳ xù xì, màu nâu đặc trưng. Bên cạnh đó, trên lớp vỏ sẽ có một phần màu trắng, có các vết nứt dọc chạy theo thân cây.
Cành lá cây
Cây xoan là một giống cây trồng có rất nhiều cành và mỗi cành sẽ phân ra nhiều tán nhỏ. Gỗ xoan rất mềm chính vì vậy, dễ gãy khi có tác động lực nặng. Lá xoan thường được mọc ở cuối cành, mép lá có các hình dạng đặc trưng. Vào mùa đông lạnh, xoan sẽ rụng hết lá và chỉ còn mình cành khô.
Hoa xoan
Hoa xoan là một loại hoa li ti có màu trắng và tím nhẹ, chúng thường nở thành một chùm to vào cuối mùa xuân đầu mùa hạ. Những mùa hoa nở rộ nhìn từ xa, bạn sẽ không thấy nhận diện được cành cây hoặc hoa lá mà chỉ thấy màu tím của hoa.
Quả xoan
Khi hoa tàn thì cành cây sẽ mọc ra quả và các quả sẽ có kích thước nhỏ từ 1 đến 1,5 cm. Quả non thường có màu xoan và lớp vỏ nhẵn nhụi, khi quả chín lớp vỏ sẽ bị nhăn nheo dần và chuyển sang màu đen.
Các giống xoan phổ biến nhất hiện nay
Cây này được trồng nhiều để lấy gỗ cũng như mang lại công dụng tuyệt vời trong việc xây dựng. Hiện nay, trên đất nước ta có rất nhiều giống xoan nổi tiếng cụ thể như:
Cây xoan rừng
Cây này rừng là một loại cây mọc chủ yếu ở rừng và mang kích thước cao từ 8 đến 20 m. Giống cây này thường mọc ở các vùng núi phía Bắc cũng như được phân bố ở nhiều quốc gia có điều kiện khí hậu nhiệt đới như: Trung Quốc, Nhật Bản, Australia, Ấn Độ, Philippines ….
Thân cây xoan thường có một lớp lông nhẹ và mang màu nâu. Các kích thước lá sẽ rất to so với cây trồng ở nhà, chúng có thể dài đến 20 đến 30cm. Cây này cũng có kích thước quả to hơn từ 2 đến 3 cm.
Cây xoan hôi
Cây xoan hôi là một giống cây trồng có chiều cao đặc trưng từ 20 đến 30m. Cây này có tên khoa học là Toona sinensis, khi trồng bạn sẽ thấy các nụ hoa màu trắng cực kì nổi bật và quả to gần bằng quả trứng, có màu nâu đặc trưng.
Cây này cực kỳ ưa ánh sáng và có tốc độ sinh trưởng nhanh chóng, thường xuyên rụng lá vào mùa khô,mùa đông. Loại cây này thường mọc tự nhiên ở các loại rừng phía Bắc nước ta cũng như ở biên giới Trung Quốc.
Cây xoan này thường được trồng để lấy các bộ phận đ thiết kế nhà cửa, các đồ dùng trong gia đình. Một số bộ phận trên cây này chứa nhiều độc tố tuy nhiên, người dân tộc thường lấy lá và chồi non của cây dùng làm thức ăn.
Cây xoan ta
Cây xoan ta là một giống cây cực kỳ phổ biến có kích thước chiều cao từ 7 đến 12m và trồng nhiều ở các hộ gia đình. Loại cây này có tán cực kỳ mỏng và thường được trồng các làng quê Việt Nam để lấy gỗ và che bóng mát.
Cây xoan có các vân gỗ có màu hơi trắng đặc biệt nên thường được gọi với cái tên khác là xoan trắng. Giống cây này có khả năng sinh trưởng cực kỳ tốt và phát triển tương đối nhanh.
Cây xoan Neem Ấn Độ
Cây này có nguồn gốc từ Ấn Độ và có kích thước thân cực kỳ nhỏ, chiều cao của tán chỉ nằm trong từ 3 đến 7m. Loại cây này thường được trồng ở các tỉnh như: Ninh Thuận, Bình Thuận… và có khả năng chống chịu hạn cực kỳ tốt. Thân cây sần sùi, hoa màu trắng nhỏ xinh, tương đồng với hoa xà cừ.
Cây xoan đỏ
Giống cây này có lớp thân gỗ màu tím đỏ nên người ta thường gọi với cái tên là cây xoan đỏ. Cây này thường được trồng ở một số tỉnh vùng miền Trung và các khu vực Tây Nguyên.
Hoa xoan có độc không?
Cây xoan thường được trồng ở các khu vực rừng núi nước ta cũng như ở một số thôn xóm đồng bằng Bắc Bộ. Theo nhiều nghiên cứu cho thấy, tất cả các bộ phận trên cây như thân, lá, hoa… đều có chứa độc tố. Chính vì vậy, nhiều người thường sử dụng chúng như một loại thuốc trừ sâu để tiêu diệt côn trùng.
Loài hoa xoan cực kỳ nhiều độc và không thể hấp dẫn các loài côn trùng, ong bướm. Quả xoan, thân cây… cũng chứa nhiều độc tố gây ảnh hưởng đến sức khỏe của con người.Nếu chúng ta ăn 15g quả xoan có thể gây ra tình trạng kiệt sức, ngộ độc nặng.
Cách trồng và chăm sóc cây xoan nhanh lớn
Loại cây này được trồng làm nguyên liệu phổ biến trong xây dựng cũng như sản xuất các đồ nội thất trong gia đình. Đối với những hộ trồng cây xoan đều thu được lợi nhuận kinh tế cao. Bên cạnh đó, gỗ này có thể chịu được các tác động vật lý cũng như ít bị cong vênh trong quá trình sử dụng.
Cây này mang lại giá trị kinh tế cực kỳ cao nên thường được trồng ở nhiều khu rừng cũng như các vùng nông thôn Việt Nam. Để trồng và chăm sóc loài cây này nhanh lớn thì bạn có thể tham khảo các bước sau đây.
Cách trồng cây xoan
Để có thể trồng được cây xoan lấy gỗ thì mọi người nên chuẩn bị hạt giống hoặc cây non là sinh trưởng tốt. Nên chọn cây có hình dáng đẹp, thân cao thẳng và chiều cao các cành nằm trong khoảng từ 60 đến 70 cm. Nên thu những quả chín trên cây để khi trồng cây nhanh lớn.
Thu hạt xoan
Sau khi được thu hái sẽ tiến hành ủ giống, bạn nên lưu ý ngủ từ 1 đến 2 ngày để đảm bảo quản hạt mầm tốt. Khi quả đã nảy mầm và tiến hành ngâm trong nước sạch để bong hết lớp vỏ thịt và lấy hạt xoan. Bạn nên lưu ý không nên phơi hạt trong điều kiện nắng nóng sẽ rất khó nảy mầm.
Làm đất gieo
Để chuẩn bị tốt đất trồng cho cây xoan thì bạn nên làm đất tơi nhỏ cũng như luống rộng từ 1 đến 2m. Bên cạnh đó, luống có thể cao từ 15 đến 20cm và có một lớp phân vi sinh trên mặt để tạo điều kiện cho cây phát triển tốt.Thêm vào đó, trong quá trình trồng cây nên cung cấp hàm lượng dưỡng chất đủ cho cây kích thích nảy mầm.
Xử lý hạt xoan
Hạt xoan sau khi ra mầm thì nên được ngâm trong dung dịch, các thuốc kích thích nảy mầm để nhanh chóng ra cây con. Bạn nên lưu ý bỏ thuốc kích thích trong vòng 10 phút sau đó vớt hạt ra tiến hành cho đến khi cây khoẻ nảy mầm. Các hộ gia đình có thể trồng hạt này bằng rơm dạng đất mùn hoặc cỏ khô.
Tiến hành ngâm hạt trong lớp đất ẩm hoặc đất pha cát thì sẽ giúp cho cây có điều kiện sinh trưởng tốt hơn cũng như hạt dễ nảy mầm hơn. Bạn cũng có thể tiến hành trồng trong bầu đất tự nhiên để cây có điều kiện hấp thụ chất dinh dưỡng và dễ dàng trồng sau này.
Gieo hạt cây xoan
Khi hạt nảy mầm thì bạn tiến hành gieo hạt xuống lớp đất trên luống hoặc chuẩn bị nơi để bỏ bồn cây xuống. Ở bầu đất bạn sẽ tiến hành gieo một hạt sau đó lấp kín đất để giữ chắc hạt. Các hộ gia đình có thể rải thêm một lớp rơm rạ để giữ ẩm cho đất cũng như giúp cây trồng phát triển tốt hơn.
Cách chăm sóc cây
Để cây có điều kiện sinh trưởng tốt nhất thì bạn cần chăm sóc kỹ lưỡng cũng như duy trì độ ẩm cho cây trong 1 tháng đầu tiên. Các hộ gia đình lưu ý tưới cây thường xuyên mỗi ngày từ 1 đến 2 lần để đảm bảo cây được cung cấp một lít nước trong ngày.
Bên cạnh đó, bạn nên bón thêm các loại phân vi sinh hoặc phân hóa học để cây có đủ hàm lượng dưỡng chất cho sự phát triển. Các hộ gia đình cũng nên lưu ý thường xuyên phun thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ để tiêu diệt các loại sâu bệnh cũng như giúp cành cây lớn nhanh hơn.
Đối với những cây đang bị còi cọc, vàng lá, thối rễ hoặc nấm thì bạn nên sử dụng các thuốc phun để tiêu diệt. Bạn nên thường xuyên sử dụng các loại thuốc sinh học để phòng ngừa nguồn bệnh cho cây cũng như tăng khả năng sinh trưởng.
Xử lý khi ăn phải hoa/quả/lá xoan
Khi ăn phải hoa hoặc quả xoan, lá xoan thì mọi người có thể trị độc bằng cách uống các loại nước khoáng tốt cho cơ thể hoặc đến cơ sở y tế để được khám và điều trị. Nếu tình trạng ngộ độc nhẹ thì có thể để xử lý nhanh ngay tại nhà.
Kết luận
Cây xoan là một loại cây trồng phổ biến ở nước ta mang lại công dụng cực kỳ tuyệt vời trong việc thiết kế đồ nội thất gia đình. Loại cây này còn có lợi ích cực kỳ to lớn đối với văn hóa đồng quê Việt Nam và gắn bó với tuổi thơ của nhiều người.
